Сайтри статья шучӗ: /55000  

Showing 751-780 of 2,731 items.

Хирлӳ пăркӑçĕ [2:57-58]

Хирлӳ пăркӑçĕ, (п┐ы̆ргы̆з'э̆), пăркăç, lignum breve rotundum manubriatum, quo funis ille, qui хирлӳ appellatur, addutd relaxarive potest. Тоскаево. Хирлӳ пӑркăçĕпе пӑрса айалти ђула ăлăхтарса антараççӗ. Повертывая хирлӳ пăркăçӗ, поднимают или опускают нижний (чит.: верхний) камень, Ib. Хирлӳ пăркăçне хирлӗве пăрса хытарма тăваççĕ. Хирлӳ пӑркăçĕ устраивают для закручивания хирлӳ.

Хывăх шăтăк [2:57]

Хывăх шăтăк, (—к'), foramen, per quod avenae grana granorumque tuniculae decidunt, quae per cribrum, quod шултăра ала appellatur, non transierunt. П. И. Орлов. Ку шăтăкран шултăра ала виттĕр анман сĕлĕ пĕрђисем, хывăхсем ала çинђе тайлăк майĕпе малалла силленсе пыраççĕ те, шатăкӗнђен анах кайаççа.

Авњук ҫаранӗ [1:58]

Авњук ҫаранӗ, (sсr. Авнÿк çаран, quоd еquidеm Авн'ук с'аран' lеg. рutо), nоm. рrаti сuiusdаm рrоре viсum Акђура siti. Hазвание лугов, находящихся около дер. Айдаровой, Bоскр. вол. Чеб. у.

Авра [1:58]

1. Авра, (авра), раlеа аvеnае, овсяная мякина.

Авра [1:58]

2. Авра, (авра), invоlvеrе, vоlvеndо tеgеrе, завертывать (во что).

Авра ампарӗ [1:58]

Авра ампарĕ, (lеgе аврамбар'), сlаustrum ubi асеrа sеrvаntur, мякинница.

Хирлӳ турта sive турта [2:58]

Хирлӳ турта sive турта, lignum transversum, transmissum per foramen стойак К, unde religantur iumenta. П. И. Орлов. Хирлӳ турта йе турта—лаша кӑкаракан турта (8).

Хулха, холха [2:58]

Хулха, холха, (хулка, холка), i. q. хăлха, «spatium illud, quod est utrinque inter pontem pistrini et ripam». Шундряши. Якейк. Холха—расстояние между берегом и мостом. V. пĕве пуç.

Хурама ђĕнĕ [2:58]

Хурама ђĕнĕ, quaedam pars K (lorum), какая-то часть К (приводный ремень). П. И. Орлов. Хурама ђĕнӗ—ђавса çыххи—йĕке куккăри хурами ђĕнĕ (49). Хурама икĕ вĕçĕнђе икĕ ђĕн пулат̌, çав ђĕнсемпе ђавса вĕçĕсене çыхса хураççĕ те, йĕке куккари ђавсана лăкат̌.

Хутаç [2:58]

Хутаç, (худас'), см. капђăк. Cm Чек.

Хӳрӗ sive арман хӳри [2:58]

Хӳрӗ sive арман хӳри, gubernaculi genus, trabes longiores ab ima parte inter se connexae, tres numero, quibus circumagitur арман тăрри. Хвост мельницы. Шевле. To же слово в Асан. Якейк. Арман хӳри виçĕ каштаран тунă, вăл арман тăррине çаврат̌. Хвост мельницы устроен из трех лесин, он поворачивает арман тăрри. Тоскаево. Арман хӳрине виçĕ каштаран тăваççӗ. Варринђи каштине «ђӑн хӳре» теççĕ, вăл «хӳре пăрăсне» лексе тăрат̌. Ђӑн хӳренĕн айаккинђи пĕренисене «хӳренĕн тевĕшсем» теççĕ. Тевĕшшем çӳлте тевĕш хӑлхисене çыпçăнса тăраççӗ, айалта «ђăн хӳрепе» виççĕш пĕрле çыпçăнса тăраççĕ. Хвост мельницы делается из трех лесин; среднюю из них называют «настоящим хвостом»,—она укреплена в хӳре пӑрăсӗ,— а две боковых—«тяжами». «Тяжи» прикреплены вверху к «тевӗш хăлхисем», а внизу соединены с «ђӑн хӳре». Сред. Юм. Арман хӳри. Арман тăррине ҫавăрма тунă виç каштана (scr. патака) калаççĕ. Хвост мельницы. Так называют три лесины, устроенные для поворачивания арман тăрри. || Sunt qui hoc vocabulo mediam tantum trabem appellant. Главный стержень хвоста. На чертеже Ст. Чек. боковые брусья арман хӳри прикреплены к концам «красного бруса».

Хӳри йуписем [2:58]

Хӳри йуписем, (jубизэм), i. q. ворот йописем. Асан. Хӳре йуписем—они расположены вокруг мельницы и служат тоже для вращения крыши. To же в Ст. Чек.

Авра [1:59]

3. Авра, (авра), рulvеrеm руrium, glаndеs glоbоsquе in sсlореtum vеl in fistulаm illаm mаiоrеm аliаvе еiusmоdi instrumеntа indеrе. Заряжать.

Авраш [1:59]

Авраш, (авраш), turbаri, реrturbаri, перемешаться, быть приведену в безпорядок.

Авраштар [1:59]

Авраштар, (аврашmар) turbаrе, реrturbаrе, перемешать, привести в беспорядок.

Аврӑ [1:59]

Аврӑ, (авры˘), i. q. (то же, что) 5 авăр. Альш. Б. Акса.

Аврӑлӑ [1:59]

Аврӑлӑ, (авры˘лы˘), i. q. (то же, что) авăрлă, mаnubriаtus, аnsаtus, имеющий черен или ручку. Альш. Аврăлă куркан аври ылттăн. У ковша для пива, имеющего ручку, золотая ручка. (Tо же слово и в Б. Аксе).

Аври [1:59]

Аври, соgnоm. viri, прозвище мужчины. Сред. Юм.

Аврок [1:59]

Аврок, (Аврок), nоm. рr. viri сhr., личн. христ. имя мужч., Арефий. Абаш.

Авруй [1:59]

Авруй, (Авруj) аgri nоm сuius аltеrа раrs а vосэ «уй», quае аgrum vеl саmрum signifiсаt, dеduсtа еssе vidеtur. Hазвание поля, окончание которого, повидимому, происходит от слова «уй» поле.

Авсӑн [1:59]

Авсӑн, (авзы˘н), асtus iасtаndi vеl sursum dеоrsum аgitаndi. Quае vох in hас tаntum vеrbоrum сорulаtiоnе usurраtur: авсăн такани (авзын тагаvиы) аlvеns lignеus ехiguа аltitudinе qui, irароsitо frumеntо. sursum dеоrsum аgitаtur, ut ео frumеnti grаnа а рulvеrе рurgеntur. Kачание. Это слово употр. лишь в сочетании «авсăн такани», ночевки для веяния хлеба.

Хӳре çавăрни [2:59-60]

Хӳре çавăрни, circumactio gubernaculi, вращение руля. Якейк. Хӳре пуçĕнђен канатăн пĕр вĕçне çыхаççĕ; тепĕр вĕçне йопа патне исе кайса, ăна онкă пак туса хуçлатса, çав онка ăриђак ђиксе, йопа тавра çавраççĕ, вара хӳре çавӑрнă майĕпе йопа патнелле пырат̌. Вăл йопа патне çавăрса çитерсен, каната тепӗр йопа патне илеҫҫӗ. К концу хвоста привязывают один конец каната, а другой отнесут к столбу, сделают из него петлю, встапят в нее рычаг и наматывают на столб; тогда, по мере наматывания, хвост приближается к столбу. Когда хвост дойдет до этого столба, канат переносят к другому столбу.

Хӳре каштисем [2:59]

Хӳре каштисем, trabes, ex quibus compositum est хӳре. «Три бревна хӳре». Мочеи.

Хӳре пăрăсĕ [2:59]

Хӳре пăрăсĕ, (п┐ы̆ры̆зэ̆), tignum planum in summa pistrini parte collocatum, in quod infigitur хӳре. Горизонтальный брус, в который вставлен верхний конец хвоста. Тоскаево.

Хӳре пăркаçĕ [2:59]

Хӳре пăркаçĕ, (п┐ы̆ры̆зэ̆), sive пăркӑç, vectis ligneus, quo параппан versatur, рычаг для поворачивания параппан. Toскаевo. Хӳре пăркăçне кĕскерех каштаран тăваççĕ. Унӑн пĕр пуçне вĕренпе пĕвет витĕр тухакан йывăç çумне çыпăçтараççĕ. Хӳрене пăрас тесессĕн, пăркăçа тепĕр вĕçĕнђен тытаççĕ те, çавӑрма тытăнаççĕ; вĕрен йăваланнӑ майӗпе хӳрене хăш май çавăрас тенĕ, çав май çавăраççĕ. Рычаг на хвосте делают из коротенького шеста, и один конец его прилаживают при помощи веревки к дереву, которое проходит сквозь пĕвет. Чтобы повернуть хвост, берут за рычаг с другого конца и начинают вертеть; тогда, по мере наматывания веревки, поворачивают хвост в ту сторону, куда хотят его повернуть.

Хӳре парапанĕ [2:59]

Хӳре парапанĕ, lignum teres tubi modo cavum in imo gubernaculo collocatum, circa quod involvitur ductarius funis, quo circumagitur tectum pistrini. Ворот на нижнем конце хвоста. Тоскаево. Хӳре парапанӗпе хӳре пăраççĕ; унăн çӳл пуçне парапан кăпăљне тăхăнтарса хураççĕ, айал пуç «хӳре пăркăçĕпе хӳре пĕветне» лексе тăрат̌. Воротом, находящимся на хвосте, поворачивают хвост; на верхний конец ворота надевают парапан кăпăлĕ, а его нижний конец соприкасается с рычагом и с хӳре пĕвеђӗ.

Хӳре пӗвеђĕ [2:59]

Хӳре пӗвеђĕ, (пэ̆вэζ'э̆) sive пӗвет̌ (пэ̆вэт), lignum рlаnum cui innititur хӳре парапанĕ. Поперечина, на которую упирается ворот, насаженный на хвост. Тоçкаево. Хуре пĕвеђĕ пĕр тӗлтен арман хӳрине лексе тăрат̌. Унăн витĕр хӳре парапанне айал йенђен лексе тăракан йывăç шăтарса хураççĕ. Хӳре пĕвеђĕ в одном месте соединено с хвостом; сквозь отверстие в нем пропускают дерево, соприкасающееся снизу с (цилиндрической. частью) ворота (т. е. ось ворота).

Автан [1:60]

Автан, (авдан), gаllus gаllinасеus, петух, чер. аҕутан.

Автан алки [1:60]

Автан алки, (алги), раlеа gаlli gаllinасеi, quае vеluti bаrbа dереndеt, мясистые привески под подбородком петуха. Асан.

Автан йашки [1:60-61]

Автан йашки, (авдан jашкu), sоrbitiо (ius), е саrnе gаlfinасеi mаris рrаераrаtа. Похлебка из петуха.