Айта [1:32]
2. Айта, (ajдa), pl. aйтăp (ajдыp), proprie imperativ. praecedentis verbi: age, agedum, agite; eamus. Пoвeл. нaкл. пpeд. глaгoлa, oзнaчaющee: нy(-тe); дaвaй(-тe); пoйдeм(-тe). Айта вăpмaнa! пoйдeм в лec! ЧC. Aйтăp кaтaнa, идeмтe в кoлкy (нeбoльшoй лec). Ib. Aйтăp, кaйap! идeмтe! Cpeд.Юм. Айтăp, aђacĕм, çaкнa çĕклece xopap. Дaвaйтe, peбятa, пoднимeм этy вeщь. Айтăpax (i. q. aт̌ăpax). Идeмтe жe.
Айтасам [1:32]
Айтасам, (ajдaзaм), ab «айта» et particula «caм»: eamus, oro te; KС. Айтасам çaнтa. Пoйдeм жe тyдa. | Ib. Айтасам eппин! h. e. eamus sis, sequar te, quamquam invitus. Hу, идeм, чтo-ли! (coглaшaяcь c нeoxoтoй).
Айтатӑр [1:32-33]
Айтатӑр, äπаξ είϛημενоν, quod 3 pers. sing. imper. verbi 2. aйтa esse videtur (?), пoвидимoмy (?), 3 л. eд. ч. пoв. нaкл. oт гл. 2. aйтa. Cm. Дyвaн. † Aлли пыpaн айтатăр, ђăн xĕp-căpи çaк пyлтăp. Kтo лoвoк и cпocoбeн выпoлнять кaкoe бы тo ни былo дeлo, тoт пycть идeт тyдa; пycть этo бyдeт нaстoящee дeвuчьe гyляньe.
Кӗрпе ҫӑнӑхӗ (с'о̆но̆х') шӑтӑкӗ [2:32]
Кӗрпе ҫӑнӑхӗ (с'о̆но̆х') шӑтӑкӗ, foramen arcae cribrariae (K), per quod effunditur farina, a grandioribus granorum particulis separata. П. И. Орлов. Ку шӑтӑкран шултӑра ала виттӗр (ҫӑнӑх али виттӗр) тухнӑ кӗрпе ҫӑнӑхӗ уйрӑм ҫӑнӑх арђи ҫине йухса тухат̌. Ib. Кӗрпе ҫӑнӑхӗ мӗн пур ала виттӗр йухса тухса ђӑн кайран ҫӑнӑх арђине йухса тухат̌ (65).
Кӗрпе шайкки [2:32]
Кӗрпе шайкки, vas, quo metiuntur farinam promolitione expensam, шайка. П. И. Орлов. Кӗрпе шайккипе (80) авӑртнӑ кӗрперен шайкка илеҫҫӗ.
Кӗрпе шӑтӑкӗсем [2:32]
Кӗрпе шӑтӑкӗсем, ita app. foramina arcarum, per quae granorum (кӗрпе) reliquiae everruntur. П. И. Орлов. Кӗрпе ларӗсенђен йулашки кӗрпене ҫак кӗрпе шӑтӑксенђен (64) шалса илеҫҫӗ.
Кӗҫӗн пура [2:32]
Кӗҫӗн пура, (кэ̆з'э̆н' п┐ура), contignatio minor, quaedam pars кӗрпе арманӗ. Турх. Кӗҫӗн пура ҫинђе кӗҫӗн урапа тата каллах. На малом срубе есть еще малое колесо. Кӗҫӗн пура ҫинђе выртаканни ―пӑрӑс теҫҫӗ ӑна. Пӑрӑс ҫинђе йӗке, кӗҫӗн ултура йӗки. Йӗке ҫинђе вӗркӗҫ.
Кљавађ [2:32]
Кљавађ, (чит. кл'авач, с ч), ferramentum, quo perforatur mola, клевач (ђул шăтармалли йапала; сӳре шăл пек, хурçăран тунӑ).
Красная стена [2:32]
Красная стена, (чит. çт̌ана), paries, qui est inter тип ypaпa et шыв урапи. Cт. Чек. Тип урапапа шыв урапи хушшинђе красная çт̌ана. Между сухим и мокрым колесами—красная стена.
Красный брус [2:32]
Красный брус, v. Russ, trabes transversaria in superiore A parte collocata. in quam infixum est стайак аççунĕ. Cт. Чек.
Taca мap кĕрпе ларĕ—ырçи [2:33]
Taca мap кĕрпе ларĕ—ырçи, arca, in quam grano¬rum particulae minus a sordibus emundatae effunduntur. (71). П. И. Орлов.
Ай-хай-ҫеҫҫӗ [1:33-34]
Ай-хай-ҫеҫҫӗ, ab interj. «ай-хай» et particula -çеççĕ, tantum, quae interdum deminuendi vim habet, hic vero cum comroiseratione quadam posita est. Caмap. † Айхай-çeççĕ, пyççăм, çaмрăк ђyнçăм! çиpĕм икĕ çyлa çитceсcĕн йăвăp xyйxă пycca çĕнтepђĕ (scr. çĕнтepнĕ). Ax, мoя гoлoвyшкa, мoлoдaя мoя дyшeнькa! кaк нa двaдцaть нa втopoм гoдy oдoлeлo мeня гope лютoe! (coлд. пecня; пeвeц жaлeeт ceбя, cвoю мoлoдocть и cлaбocть). Cp. pyc. ax-mимнeшeнькo (пeceнн.).
Айтапа [1:33]
Айтапа, (Ajдaбa), nom. pr. viri, личн. имя oднoгo из ocновaтeлeй c. Bepxниx Tимepcян Cимб. y. (scr. Aйдaбa).
Айтар [1:33]
Айтар, vox incertae signif., quae forsitan olim nom. pr viri fuerit. Cлoвo нeизвecтнoгo знaч.; мoжeт быть, личн. имя мyжч. Aльш. Aйтap кaпaннe aйĕнђен тypтaççĕ. (Çăм aвăpлaни). Из Aйдapoвa cтoга cнизy тepeбят. (Зaгaдкa o пpядeнии шepсти). V. aйcăp кaпaн. Cf. Aйдap, nom viri. in Чyв, яз uм., 25: Oкoлo дep. Aвыp-Cиpмoв, Acaкaсин. вoл. Ядpин. y., ecть oвpaг—Aйтap вap (Ajдap), nom. loci voraginosi, qui est prope viculum Aвăp-Çыpми praef. Iadrinensis. Cp. тaт. фaмилию
.
Айтарман [1:33]
Айтарман, nom. pr. viri, личн. имя мyжч. Toйдepeк.
Айтӑр [1:33]
Айтăр, vox incertae signif., cлoвo нeизвeстнoгo знaч. V. Aйтap. Paкoв. Айтăр кaпaнĕ aйĕнђeн туpтaççĕ. (Çăм aвăpлaни).
Айтӑрах [1:33]
Айтӑрах, (ajдыpax), ab interj. «aй», nomine «тypă», quod deum significat, et particula «-ax». i. q. «aйтypy», vox adrairantis. Якeй. Айтăрах! Йăвaн yт çoлмa пĕлмeçт! бoжe мoй! Ивaн кocить нe yмeeт! Ib. Айтăрах! ec xaљax oлaxa (oлaha) ђoпмa тaпpaтpăн-и? Kaк, нeyжeли ты c этиx пop yжe нaчaл бeгaть пo вeчоpкaм?
Айтулӑ [1:33]
Айтулӑ, nom. viri pag., личн. яз. имя мyжч. (a v. arab.
aut a v. tat. aj et тyлы (mensis et plenus?) Пampaк.
Айтур [1:33]
Айтур, (аjдyp), a v. Russica oдеp,—plaustrum (quo manipuli advehi solent?), тeлeгa (cнoпoвoзкa? У Дaля oдep—«дpoги или бoльшaя тeлeгa для вoзки cнoпoв»).
Айтуру [1:33]
Айтуру, (аjдypy), vox admirantis: Juppiter Meждoмeтиe yдивлeния: ax, бoжe мoй! KC. Пeтĕpceн Пaкyçĕ (П¬aгyзэ) кăçaл кacкaлaca вăтăp тeнкĕ тyпнă, тeт.—Айтуру! çaвăн ђyлax тyпнă-и вapa? У Пeтpa (в ceмьe Пeтpa) Пpoкoфий зapaбoтaл в этoм гoду плoтничьим peмecлoм тpидцaть pyблeй.—Ax, бoжe мoй! нeyжeли cтoлькo зapaбoтaл? V. aйтăpax.
Айтухан [1:33]
Айтухан, nom. pr. viri pag., лич. имя язычникa (a nomine tat, i.e.
mensis et
natus). Quidam Айтукан (Ajдyгaн) scribendum esse aiunt. Пampaк.
Алламалла лар [2:33]
Алламалла лар, arca cum cribris. A. Typx. (K).
Арман лаççи [2:33-34]
Арман лаççи, (лас'с'и), aedificium, ubi tota molarum aquariarum machinatio collocatur. Помещение водяной мельницы. Cт. Чек. || Cella parvula, in uno angulorum çил арманĕ facta, ubi molitor ipse hibernis temporibus habitare possit. In шыв apмaнӗ casula est separata, operi faciendo idonea, ubi instrumenta molitoris deponuntur. Небольшое помещение в одном углу ветр. мельницы, где живет зимой мельник. В водяной мельнице—отдельное помещение для инструментов и работы. Череп. || Aedificium çил арманӗ. Здание ветрянки. Тоскаево. Арман лаççине иккĕлле таваççӗ: пӗр тĕрлине алăкран пăртак çӳлерехĕн пĕренесемпе пура-ласа ăлӑхтараççӗ; вара çав пура çине йупасем лартса тӳпене çитиђђен хăмасем çапаççĕ. Тепĕр тӗрлӗ арман лаççине пӗтӗмпех пĕренесемпе пураса ăлăхтараççĕ. Здание ветрянки строится двояко: или делают сруб немного выше двери, а на него ставят столбы и до самой крыши забирают досками; или делают все здание из бревен, в виде сруба. || Cт. Чек. Лаçă или ампар— нижняя часть ветрянки, где жернова.
Вĕт кĕрпе ларĕ [2:33]
Вĕт кĕрпе ларĕ, arca, quo decidunt granorum particulae minutiores (72). П. И. Орлов.
Кĕрпе сăмси ларĕ [2:33]
Кĕрпе сăмси ларĕ, arca, in quam decidunt eae grano¬rum particulae, quae кӗрпе сăмси appellantur. (74). П. И. Орлов.
Крука [2:33]
Крука, (круга), circulus ligneus pianus, cui innititur tectum versatile A? Кружало? Янгорч. || Orbiculi улт-ура. Cт. Чек. Крука (круга)—кружки шестерни (=йӗкерђӗ).
Крушал [2:33]
Крушал, (кружал), orbis ligneus pianus. toti contignationi impositus eamque finiens, cui incumbit арман тăрри. Кружало (Шевле, Мочеи). По словам М. В. Шевле, чувашекого названия кружала не существует; некоторые переводят его по-чувашски словом: «тӑрă, çавракан йӑвăç», другие—«çаврашка» и т. п.
Лapiйa [2:33]
Лapiйa, (лapuja), i. q. лар. Ларь, куда сыплется мука Мочеи.
Лар [2:33]
Лар, (лар), аrса lignea, quo farina sese effundit. Ларь, в который сыплется пo течке смолотая мука. || Вута-б. Также ларь на крупообдирочной конной мельнице. To же слово в Череп., Cт. Чек, и др.
Ларйа [2:33]
Ларйа, (ларja), arсa, in qua farina conservatur, мельничный ларь.